- Jest powszechny i obowiązkowy, co oznacza, że musi do niego przystąpić każdy uczeń kończący szkołę.
- Przystąpienie do egzaminu jest jednym z warunków jej ukończenia.
- Uczeń, który nie przystąpi do egzaminu w danym roku szkolnym, musi powtórzyć ostatnią klasę gimnazjum i przystąpić do niego w roku następnym.
- Liczba punktów uzyskanych na egzaminie nie ma wpływu na ukończenie szkoły jest natomiast brana pod uwagę przez szkoły ponadgimnazjalne podczas rekrutacji.
- Na egzaminie gimnazjalnym sprawdzane jest opanowanie wiadomości i umiejętności określonych w standardach wymagań egzaminacyjnych będących podstawą przeprowadzania egzaminu w trzeciej klasie gimnazjum, obowiązujących we wszystkich szkołach w Polsce. Egzamin ten sprawdza umiejętności międzyprzedmiotowe, uwzględniając powiązania między różnymi dziedzinami wiedzy. Zdawany jest w trzech częściach:
- pierwsza obejmuje wiadomości i umiejętności z zakresu przedmiotów humanistycznych: języka polskiego, historii, wiedzy o społeczeństwie, plastyki, muzyki;
- druga obejmuje wiadomości i umiejętności z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych: matematyki, biologii, geografii, chemii, fizyki i astronomii;
- trzecia obejmuje wiadomości i umiejętności z zakresu języka obcego nowożytnego (angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski i włoski), nauczanego w szkole jako przedmiot obowiązkowy (do części trzeciej uczniowie/słuchacze przystępują począwszy od roku szkolnego 2008/2009).
- Gimnazjaliści, którzy z przyczyn losowych lub zdrowotnych nie mogli przystąpić do egzaminu w ustalonym terminie kwietniowym, a także ci, którym egzamin przerwano, przystępują do niego w dodatkowym terminie, wyznaczonym przez dyrektora CKE. Dodatkowy egzamin odbywa się nie później niż do 20 sierpnia danego roku.
- Z każdej części egzaminu gimnazjalnego można otrzymać maksymalnie 50 punktów. Wyniku egzaminu gimnazjalnego nie odnotowuje się na świadectwie szkolnym.Każdy gimnazjalista otrzymuje natomiast z OKE odrębne zaświadczenieo uzyskanych przez siebie wynikach.
- W przypadku stwierdzenia niesamodzielnego rozwiązywania zadań przez gimnazjalistę lub jeżeli zakłóca on prawidłowy przebieg egzaminu gimnazjalnego w sposób utrudniający pracę pozostałym uczniom, przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego unieważnia pracę tego gimnazjalisty i przerywa jego egzamin. Informację o przerwaniu i unieważnieniu egzaminu zamieszcza się w protokole. W przypadku stwierdzenia podczas sprawdzania pracy niesamodzielnego rozwiązywania zadań przez ucznia, dyrektor OKE, w porozumieniu z dyrektorem CKE, unieważnia jego egzamin i zarządza jego ponowne przeprowadzenie. Termin ponownego egzaminu ustala dyrektor CKE.